اجرای احکام دادگاه‌های خارجی در امارات – نگاهی نوین و عملی

نویسنده: خلیل آسایش – وکیل ایرانی در دبی

امارات متحده عربی به‌عنوان یکی از پرتحرک‌ترین اقتصادهای خاورمیانه، طی سال‌های اخیر اصلاحات مهمی در نظام حقوقی خود انجام داده است. این اصلاحات به‌ویژه در زمینه اجرای احکام دادگاه‌های خارجی و همچنین آرای داوری بین‌المللی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند. وکلای بین‌المللی و وکیل ایرانی در امارات دبی همواره این تغییرات را رصد کرده و در پرونده‌های بین‌المللی از آنها بهره می‌برند.

چارچوب قانونی جدید

قانون جدید آیین دادرسی مدنی فدرال (NCPL) که از ۲ ژانویه ۲۰۲۳ اجرایی شد، جایگزین قانون پیشین (مصوب ۱۹۹۲) گردید. این قانون تمام آیین‌نامه‌های اجرایی سابق را در خود ادغام کرد و مقررات جدیدی برای دادرسی و اجرای احکام خارجی ایجاد نمود.

فصل چهارم قانون جدید (مواد ۲۲۲ تا ۲۲۵) به اجرای احکام خارجی اختصاص یافته است. ماده ۲۲۲ تقریباً همان شرایط سابق (ماده ۸۵ آیین‌نامه‌های پیشین) را تکرار می‌کند اما با این تفاوت مهم که اکنون بخشی از متن اصلی قانون است و بنابراین بر قوانین فرعی و مقررات محلی امارات‌ها برتری دارد.

شرایط اجرای حکم خارجی

طبق ماده ۲۲۲، وکیل اجرای حکم خارجی می‌تواند برای موکل خود درخواست اجرا را نزد قاضی اجرا مطرح کند. قاضی موظف است ظرف ۵ روز کاری تصمیم‌گیری کند و رأی صادره نیز قابل تجدیدنظر است.

شرایط لازم برای اجرای حکم خارجی:

1. دادگاه‌های امارات صلاحیت انحصاری در موضوع نداشته باشند و دادگاه خارجی صلاحیت قانونی داشته باشد.
2. رأی توسط دادگاه صالح خارجی صادر شده و تأیید رسمی داشته باشد.
3. طرفین دعوا به‌طور صحیح احضار و نمایندگی شده باشند.
4. رأی قطعی و نهایی باشد و گواهی قطعی بودن ضمیمه گردد.
5. رأی خارجی با نظم عمومی، اخلاق حسنه و احکام قطعی دادگاه‌های امارات تعارض نداشته باشد.

در این مرحله، نقش یک وکیل بین‌المللی متخصص در اجرای حکم دادگاه خارجی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا تنظیم مدارک و ارائه درخواست به شیوه درست می‌تواند مانع رد یا تأخیر در صدور دستور اجرا شود.

حذف الزام طرح دعوا

در قانون قدیم، الزام وجود داشت که متقاضی اجرای حکم خارجی باید یک دعوای کامل نزد دادگاه مطرح کند. این موضوع باعث اطاله دادرسی می‌شد. اما در قانون جدید، این الزام حذف شده و اکنون کافی است یک درخواست صدور دستور اجرا به دادگاه ارائه شود.

این تغییر روند را بسیار سریع‌تر کرده است و به همین دلیل، بسیاری از وکلای ایرانی در امارات دبی توصیه می‌کنند که اتباع ایرانی در دعاوی بین‌المللی از این امکان قانونی استفاده کنند تا هزینه و زمان کمتری صرف شود.

رویه‌های اخیر دادگاه‌های امارات

برخی حقوقدانان خارجی در گذشته مدعی بودند که دادگاه‌های امارات نسبت به اجرای احکام خارجی سختگیر هستند. اما در عمل، رویه‌های اخیر نشان می‌دهد که حتی بدون وجود معاهدات دوطرفه، دادگاه‌های امارات احکام خارجی را اجرا کرده‌اند.

اصل معامله‌به‌مثل (Reciprocity) مبنا قرار گرفته است؛ یعنی کافی است کشور صادرکننده رأی به طور نظری امکان اجرای احکام امارات را داشته باشد، حتی اگر سابقه عملی وجود نداشته باشد.

نمونه اجراهای موفق:

• دادگاه‌های امارات حکم دادگاه‌های سنگاپور (۲۰۲۱)، لهستان (۲۰۲۲)، بریتانیا (۲۰۲۲) و هلند (۲۰۲۱) را اجرا کرده‌اند.
• دیوان تمییز دبی در سال ۲۰۰۵ اعلام کرد که اصل معامله‌به‌مثل زمانی برقرار است که شرایط اجرای حکم در کشور خارجی مشابه یا آسان‌تر از شرایط امارات باشد.

این رویکرد حتی از سوی دادگاه‌های خارجی تأیید شده است. دادگاه عالی انگلستان و ولز در پرونده Invest Bank تأکید کرد که مانع جدی در اجرای احکام در امارات وجود ندارد.

اجرای احکام کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC)

امارات همچنین احکام دادگاه‌های عربستان سعودی و بحرین را به رسمیت شناخته و اجرا کرده است. این امر یا بر مبنای اصل معامله‌به‌مثل یا بر اساس معاهدات GCC انجام گرفته است. این نمونه‌ها اهمیت وکیل بین‌المللی و آشنایی او با معاهدات منطقه‌ای را دوچندان می‌کند.

اهمیت انتخاب وکیل متخصص

با توجه به تغییرات قانونی و رویه‌های جدید، انتخاب وکیل ایرانی در امارات دبی که تجربه اجرای احکام خارجی را داشته باشد، نقشی کلیدی دارد. چنین وکیلی می‌تواند:

• مسیر حقوقی اجرای رأی را سریع‌تر و مطمئن‌تر پیش ببرد.
• موانع ناشی از ترجمه رسمی، گواهی قطعی بودن و تأییدات بین‌المللی را مدیریت کند.
• در صورت وجود معاهده یا نبود آن، استراتژی درست حقوقی را طراحی کند.

جمع‌بندی

تحولات اخیر نشان می‌دهد که امارات در زمینه اجرای احکام خارجی، گام‌های بزرگی برداشته است. حذف الزام طرح دعوا و جایگزینی آن با روند سریع درخواست، و همچنین رویه مثبت دادگاه‌ها، شرایطی فراهم کرده است که اکنون امکان اجرای احکام خارجی در امارات بسیار ساده‌تر و پیش‌بینی‌پذیرتر از گذشته باشد.

این رویکرد باعث شده است که اتباع خارجی، شرکت‌های تجاری و حتی ایرانیانی که دعاوی بین‌المللی دارند، با اطمینان بیشتری بتوانند برای اجرای احکام خارجی در امارات اقدام کنند. در چنین شرایطی، نقش یک وکیل بین‌المللی یا وکیل اجرای حکم خارجی بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می‌کند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد شرایط و مراحل اجرای احکام دادگاه‌های خارجی در ایران، می‌توانید به این صفحه مراجعه کنید.